This is a very interesting book (by Edward De Bono) and is based on the premise that creativity is a learned skill. The book covers the basis of lateral thinking (aka creative thinking) and has a number of excellent tools such as the “six thinking hats” as a way to view a problem from different perspectives. This technique can be very effective in meetings where the all the participants are asked to put on a different colored hat and present that specific perspective.
Here are the six color hats and their meaning:
در جريان زندگي خويش كه بخشي از آن در سازمان‌ها، محيط‌هاي خانوادگي و يا در كنار دوستان سپري مي‌شود، گاهي نيازمند برگزاري جلسات براي اتخاذ تصميمات جديد هستيم. اگرچه گهگاه در تصور مردم، برگزاري جلسات به عنوان يك عمل غيركارا مطرح مي‌شود اما بهره‌گيري درست و اصولي از آن مي‌تواند بسيار اثر بخش باشد. به همين علت هر نشستي در خانواده و يا با دوستان و يا در محل كار و نظير اينها مي‌تواند زمينه‌يي براي شروع يك تصميم گيري ارزشمند باشد.ادوارد دوبونو پدر تفكر خلاق در كتاب «شش كلاه تفكر» يك روش خلاقانه ارايه مي‌كند و از طريق آن مي‌كوشد نشست افراد به دور يكديگر را به اقدامي ثمربخش و كارا تبديل كند.«دوبونو» سعي مي‌كند به كساني كه به دور هم جمع مي‌شوند،بياموزد كه به تفكر خود نظم دهند و آنگاه در اين ميان، به راههاي خلاقانه بيانديشند و با يك هماهنگي مدبرانه نتايج را طبقه‌بندي و اولويت‌بندي كرده و در تصميم‌گيري‌ها از آن استفاده كنند.اگر شما مي‌خواهيد با تكنيك شش كلاه تفكر در جلسات قدم بگذاريد،بهتر است اين مقاله را بخوانيد و آنگاه عمل كنيد: تصور كنيد به يك جلسه قدم گذاشته‌ايد و شما مسوول نظم‌دهي، هدايت و نتيجه‌گيري از آن جلسه هستيد، در اينجا كلاه آبي را بر سر شما خواهند گذاشت، زيرا
هنگامي كه كسي كلاه آبي را بر سر مي‌گذارد بايد به موارد زير دقت كند
اكنون بر روي صندلي خود بنشيند و موضوع و يا مشكل مورد بحث را بر روي تخته‌سياه بنويسيد. در نخستين اقدام و با هدايت شما همه اعضا بايد كلاه سفيد را بر سر بگذارند و در مورد موضوع بيان شده بيانديشند. هنگامي افراد همگي تصميم مي گيرند با كلاه سفيد تفكر كنند بايد به نكات زير توجه كنند
Questions (White) - considering purely what information is available, what are the facts?
سوال (سفید) -- توجه محض به اطلاعات موجود، واقعیات(وجود مسلم)چیست؟
The white hat has to do with data and information. Everyone at the meeting is asked to see what
information is available, what is needed and how it can be obtained. You’re supposed to put aside the proposal and arguments and focus on information.
كسي كه كلاه سفيد بر سر مي‌گذارد بايد بطور موقت عقايد و نظراتش را به بايگاني ذهنش بسپارد.2- هر آن چيزي كه از اطلاعات محض در مورد موضوع يا مشكل مورد بحث مي‌دانيد بيان كنيد.3- «ادوارد دوبونو» در اين باره مي‌گويد: چنين فردي همچون كودكي است كه محتويات جيب خود را بر روي ميز خالي مي‌كند.4- هنگامي كه كلاه سفيد را بر سر مي‌گذاريد، نبايد به چيزهايي كه شامل الهامات ،قضاوت‌هاي متكي به تجارب گذشته، عواطف، احساسات و عقايد است توجه كنيد و تنها بايد همچون يك رايانه، فقط اطلاعات ارايه كنيد. حال شما بايد اطلاعات به دست آمده از حاضرين در جلسه را كه به واسطه تفكر با كلاه سفيد ارايه شده است را جمع‌بندي كنيد و اعضاي جلسه را وارد مرحله بعد كنيد
Emotions (Red) - instinctive gut reaction or statements of emotional feeling (but not any justification)احساسات (قرمز)
The red hat has to do with feelings, emotions and hunches. The red hat gives people the option to put forward their feelings without apology, explanation or without having to justify them. Because the read hat signals emotions, they can be discussed without pretending to be anything else.
هنگامي كه حاضرين مي‌خواهند با كلاه قرمز در مورد موضوع مورد نظر تفكر كنند بايد به نكات زير توجه كنند:1- اجازه دهيد احساسات و عواطف بر وجود شما حاكم شده و به زبان درآيند و هركسي مي‌تواند از الهامات و دريافت‌هاي ناگهاني خويش سخن گويد و ديگر نيازي به استدلال نيست. اگر به احساسات اجازه بروز ندهيم بدون شك ناخواسته و بدون دقت نظر، در تصميم‌گيري‌ها وارد شده و چه بسا سبب بروز مشكلاتي براي ما شوند.2- هنگامي كه از كلاه قرمز استفاده مي‌كنيم از قوي‌ترين احساسات خود نظير ترس و نفرت گرفته تا احساسات ظريف نظير ترديد و سوءظن بايد سخن به ميان آوريم و به گفته «دوبونو» بايد همچون آينه‌يي شويم كه احساسات با تمام پيچيده‌گي‌هايش بيان شوند. بدون شك احساسات نقش مهمي در زندگي انسان دارند و چه بسا سبب ايجاد هدفهايي نيز در زندگي ما شوند. شما با كلاه قرمز ممكن است چنين جملاتي را به زبان آوريد: «اگرچه همه آمارها و اطلاعات احتمال موفقيت مي‌دهد اما احساسم مي‌گويد،موفق نمي‌شويم» و يا بگوييد: «اگرچه اطلاعات و آمار احتمال موفقيت نمي‌دهند اما احساسم مي‌گويد، موفق مي‌شويم» پس از اينكه تمام نظرات اعضاي جلسه ارايه شد، شما اقدام به جمع‌بندي تراوشات فكري حاضران كرده و آنگاه به مرحله بعد قدم بگذاريد و اجازه دهيد حاضران كلاه سياه را بر سر بگذارند.
Bad points judgment (Black) - logic applied to identifying flaws or barriers, seeking mismatch
The black hat is the caution hat (think of a stern judge in his black robe). The black hat is for critical judgment. The black hat points out why something cannot be done, or why it cannot be profitable, and so on. The black hat is very valuable but is is very easy to over use it and thus kill
creative ideas with early negativity.
با گذاشتن اين كلاه بر سرنبايد احساسات منفي بدون منطق بيان شوند بلكه فرد بايد ديدگاه‌هاي منفي خود را در خصوص مشكل يا موضوع مورد بحث به صورت منطقي بيان كند. بدون شك اگر از اين كلاه بخوبي استفاده شود،مي‌تواند ما را از مخاطراتي كه در آينده از چشمان ما دور مي‌ماند آگاه كند. ما بايد به خاطر داشته باشيم امروزه بسياري از مردم كلاههاي سياه رنگي بر سر مي‌گذارند كه تنها با احساسات منفي همراه است كه در آن از منطق خبري نيست. منفي‌بودن اصولا آسان‌تر است. زيرا خراب كردن از درست كردن آسان‌تر است. تفكر منفي به گفته «دوبونو» جذاب است، زيرا دستاوردهاي آن را مي‌توان به فوريت مشاهده كرد. اثبات خطاي ديگران براي ما رضايت در پي دارد و حمله كردن به يك ديدگاه در ما احساس برتري مي‌بخشد و برعكس ستودن يك نظر سبب مي‌شود در خود احساس كنيم با فرد برتري روبرو شده‌ايم.اصولا در اين مرحله، افراد بايد اشتباهات و خطاها و موارد نادرست موجود در موضوع يا مشكل مورد بحث را مطرح كنند و نتايج بحث‌هاي ارايه شده توسط شما جمع‌بندي شده و در نهايت ثبت شود
Good points judgment (Yellow) - logic applied to identifying benefits, seeking harmony
The yellow hat is the positive spin on the proposal. Think of sunshine. The yellow hat is for deliberate optimism and logical positive view of things. The yellow hat looks for benefits, e.g., …the high cost of energy would make everyone more energy efficient. Every creative idea needs some yellow hat attention.
زرد نماد آفتاب است و آفتاب شروعي براي سازندگي، شادابي و خوش‌بيني است. گويي هر جا سراغ از خورشيد گرفته مي‌شود گرمي زندگي و زايشي ديگر در ميان است و تفكر مثبت بايد به همراه كنجكاوي و شادماني و سرور و تلاش براي درست شدن كارها باشد. فرد با گذاشتن كلاه زرد تلاش مي‌كند به نكات ارزشمند و مثبت موضوع بنگرد.اصولا افكار سازنده به سوي مثبت‌گرايي تمايل دارند. يكي از تمريناتي كه فرد با كلاه زرد مي‌تواند انجام دهد بهره‌گيري از تجربيات ارزشمند گذشته است. كلاه زرد در ابتدا درصدد كشف فوايد موجود در موضوع مورد بحث است و هر آنچه مي‌كاود، بيان مي‌دارد. اكنون بار ديگر به جمع‌بندي نظرات به دست آمده بر اثر كلاه زرد بپردازيد
Creativity (Green) - statements of provocation and investigation, seeing where a thought goes
The green hat (think of vegation and rich growth) is for creative thinking, new ideas, alternatives and possibilities. The green hat makes it possible to ask directly for a creative effort, e.g., … could we do this in a different way?
اكنون حاضران بايد كلاه سبز را بر سر بگذارند. كلاه سبز، كلاه خلاقيت است. سبز، رنگ باروري است و همچون دانه‌يي است كه هنگامي كه دردل خاك مي‌رويد،روزي به درختي تناور و سرسبز تبديل مي‌شود هنگامي كه افراد كلاه سبز را بر سر مي‌گذارند، بايد به راههاي نو بيانديشند كه مي‌تواند در آن موضوع مورد نظر اثرگذار بوده و به تصميم گيري‌هاي خلاقانه منجر شود.شما با اين كلاه علاقه‌مند هستيد در راه تغيير قدم بگذاريد و تحول را در آغوش بگيريد. نظرات جديد و بديع ارايه كنيد و جرقه خلاقيت را از ذهن خود به بيرون رها كنيد.هرگاه تمامي اين راهها با بن‌بست روبرو شد اكنون بايد به مدد خلاقيت راههاي جديدي را كشف كنيد. خلاقيت شامل انگيزش، كندوكاو و پذيرش خطر است.هنگامي كه حاضران كلاه سبز را بر سر مي‌گذارند، فرصتي مي‌يابند كه مغز را از روزمرگي بيرون آورده و به جست‌وجوي چيزهاي كشف نشده هدايت كنند. حال فرصتي به حاضران دهيد تا ايده‌هاي نو ارايه كنند و آنگاه به ثبت اين ايده‌ها پرداخته و به جمع‌بندي نظرات بپردازيد. بدون شك براي خلاقانه انديشيدن بايد فرهنگ خلاقيت را بر فضاي جلسه حاكم كنيد
Thinking (Blue) - thinking about thinking
The blue hat (think of sky) is for process-control, asks for next steps, action items, and so on. The blue hat is usually put forward by the organizer of the meeting. It can also be used to ensure that the other hats are used effectively.
اكنون شما بايد تلاش كنيد كه با كلاه آبي كه بر سر گذاشته‌ايد به ارزيابي نتايج پرداخته و به يك جمع‌بندي مناسب برسيد و در نهايت در جهت حل مشكل يا پيگيري مورد نظر تصميم نهايي را بگيريد. بدون شك هر يك از اعضا مي‌توانند كلاه آبي را به امانت گرفته و با آن به تفكر بپردازند و در اتخاذ تصميمات به شما كمك كنند.
رنگ آبي نماد آسمان آبي رنگ است كه چتر آن بر همه جا گسترده شده است و كسي كه كلاه آبي بر سر خود مي‌گذارد بايد بتواند افكار اري در محيط جلسه را در ذهن خود به جريان درآورد و نظم و تمركز دهد
كلاه آبي همچون يك نرم‌افزار است كه تلاش مي‌كند به تفكركردن جمع، جهت دهد و با برنامه‌يي مشخص آن را به سرانجام برساند و گويي همچون يك كارگردان تفكر ما را هدايت مي‌كند
با كلاه آبي اولويت‌ها و محدوديت‌ها تعيين مي‌شود. به هرحال فرد خوش‌شانسي هستيد كه كلاه آبي بر سر شما قرار مي‌گيرد و اگر مدبرانه عمل كنيد مي‌توانيد به انجام يك تصميم خوب موفق شويد
در پايان شما در مي‌يابيد هنگامي كه جلسه را اينگونه مديريت مي‌كنيد، ديگر تنها شاهد آن نخواهيد بود كه يك فرد تنها با كلاه سياه به جلسه قدم بگذارد و يا فرد ديگري تنها با كلاه قرمز تفكر كند. بلكه همه مجبورند با شش كلاه مذكور تفكر كنند و انديشه‌هاي ذهن خود را ارايه كنند
The six hat approach looks very promising and I think it will make it a lot easier to discuss a proposal without getting into personal preferences, pet peeves and negative arguments.
Here are the some other tools that are offered:
· Creative pause…
· Focus…
· Challenge…
· Provocative Operation This technique is used to create a new idea. For example, someone asks how do we get water out of this hole? You can say: “Po, lets add water to the hole”. Po is a word that De Bono invented. It stands for Provocative Operation. The idea behind is to get us moving from the main track of thinking to the side track (the basis of lateral thinking). The word Po is intended to signal that I know this is crazy idea so don’t tell me all the negative aspects of it and the list of reasons why it cant work. In the case of the how we get water out of hole by adding water, you can add the water in a plastic bag and thus displace the original water.
· Random word. With this technique, you pick a random noun from the dictionary and use it in conjunction with the initial idea to move from the the main track to the side track.
References:
منبع :
مقاله " تكنيك خلاقيت شش كلاه تفكر "-نويسنده : حميد ميرزاآقايي -روزنامه اعتماد - مرداد 1382-شماره 342
